مشرق- در این نوشتار قصد داریم تا به تشریح یک اشتباه بپردازیم. اشتباهی که "طرح ملی" نام گرفت.

*طرح ملی "کنار گذر ساحلی رامسر " چیست؟

در سال 1385، هیئت دولت در سفر استانی به مازندران، مصوبه ای را درخصوص انجام مطالعات و لزوم اجرای پروژه کنارگذر ساحلی رامسر تصویب می کند. در اواخر سال 1386، شرکت مهندسین مشاور "هرم پی" (به عنوان مدیر پروژه)،مطالعات امکان سنجی و طراحی کانسپت این طرح ملی را آغاز کرد.
همزمان با شروع مطالعات، شرکت "مشاوره کنترل های اقلیمی و زیست محیطی" DHI از کشور دانمارک (به عنوان مشاور خارجی)، اقدام به "نقشه برداری ماهواره ای" از سواحل شمالی ایران کرد.(این شرکت از مشاوران سازمان بنادر و دریانوردی ایران می باشد که پیش از اجرای این طرح ،نقشه برداری از سواحل شمالی و جنوبی ایران،به منظور بررسی تغییرات جزرو مد و تغییرات بستر ساحلی ایران را انجام داده بود)

در مردادماه 1389، اجرای این پروژه به تصویب هیئت دولت رسید. بنابراین طرح کنارگذر ساحلی رامسر با توجه به ابعاد و اهدافی که برای آن در نظر گرفته شده بود، در وهله اول به عنوان یک راه دسترسی و در نگاه دیگر به عنوان یک پروژه گردشگری تعریف شد. این پروژه با هدف حل معضلات ترافیک عبوری شهر و با رعایت الزامات زیست محیطی، به طول تقريبی 10 کيلومتر و عرض60 متر،شامل چهار باند رفت و چهار باند برگشت ماشين رو و 2 خط ريل رفت و برگشت با رویکرد گردشگری و اقتصادی شکل گرفت و به عنوان طرح پايلوت توسط وزارت راه و ترابری با اخذ مجوز از سازمان حفاظت محيط زيست انجام گردید.
براساس مصوبه هيات وزيران ، 20 درصد سرمايه گذاري توسط دولت و 80 درصد آن توسط بخش خصوصي پیش بینی شد.مديركل راه وترابري مازندران نیز اجراي اين مصوبه را به سازمان بنادر و دريانوردي محول نمود.

 نامه مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی به رئیس جمهور در خصوص اتمام مطالعات اولیه طرح کنارگذر ساحلی رامسر و روند سرمایه گذاری

عملیات اجرایی این پروژه در اردیبهشت ماه 1391، با حضور احمد وحیدی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و علی نیکزاد وزیر راه و شهرسازی آغاز شد

در اردیبهشت ماه 1390 قرارگاه سازندگی خاتم الاوصیاء (عج) سرمایه گذاری این پروژه را بر عهده گرفت و متعهد شد تا ظرف مدت شش ماه مطالعات پایه مهندسی و در مدت مدت پنج سال، عملیات اجرای کنارگذر ساحلی رامسر را به اتمام رساند. میزان سرمایه گذاری در این طرح، در ابتدا،800 میلیارد تومان و در نهایت،1300 میلیارد تومان اعلام شد. در نهایت،عملیات اجرایی این طرح در اردیبهشت ماه 1391، آغاز شد.

  به گفته مدیران طرح، فرم این جزیره، از "کمان آرش" الهام گرفته است. مدیر کل راه و ترابری استان مازندران،درخصوص چرایی ورود به حریم دریا و ساخت و ساز در آن می گوید: براي ساخت اين آزادراه كه مقداري در مسير دريا قرار مي گرفت، دو راه خشك شدن دريا و يا خريد زمين وجود داشت؛ كه در حوزه استحفاظي مازندران به دليل گراني زمين، استحصال دريا راحت تر از تملك زمين عنوان شد و بدین ترتیب ورود به حریم دریا انتخاب گردید.

 

نمایی از پروژه کنارگذر ساحلی رامسر

*شرکت  DHIچه سابقه ای دارد؟

شرکت DHI  یک شرکت بین المللی درخصوص مطالعات زیست محیطی و اقلیمی می باشد که دفتر مرکزی آن در دانمارک مستقر است. این شرکت به نقشه برداری های هوایی از سواحل و بنادر کشورهای مختلف دنیا می پردازد و درخصوص پروژه های ساحلی،مشاوره می دهد.متاسفانه مسئولین امر، درخصوص انتخاب مشاور خارجی،به هیچ عنوان بررسی عمیقی انجام نداده اند.چراکه با مراجعه به سوابق DHI ، پرونده موفقی یافت نمی شود.

 

شرکت DHI چندین سال است که با سازمان بنادر و دریانوردی طرف قرارداد می باشد و پروژه های نقشه برداری هوایی را در ایران انجام می دهد.این در حالیست که این شرکت، از به کار بردن واژه خلیج فارس برای نامگذاری شعبه منطقه امتناع کرده است و متأسفانه این اقدام کاملا آشکار،از سوی مسئولین کشورمان نادیده گرفته شده است.

*"جزایر مصنوعی امارات"،نمونه ای روشن از یک پروژة شکست خورده، با مشاورة DHI

"جزیره‌های نخلی: (به عربی :جزر النخيل)، (به انگلیسی: Palm Islands‏) سه مجمع‌الجزایر ساخت بشر است که در شهر دبی، امارات متحده عربی در آب‌های خلیج فارس قرار دارد.
 این سه جزیره که به شمایل یک درخت نخل هستند، نخل جمیرا، نخل دیره و نخل جبل علی نام دارند. کاربرد این جزایر مسکونی، سرگرمی و تجاری است. با تکمیل این پروژه، ۵۲۰ کیلومتر به خط ساحلی دبی اضافه خواهد شد و بیش از ۱۰۰ هتل لوکس، ۱۰،۰۰۰ ویلای لوکس ساحلی، ۵،۰۰۰ آپارتمان و همچنین ده‌ها پارک آبی، مارینا، رستوران، مرکز خرید، امکانات تفریحی و ورزشی، اسپا، سینما و مراکز ویژه غواصی را به وجود می‌آورد. نخل جمیرا دارای ۱۷ شاخه عظیم است که توسط یک حصار ۱۲ کیلومتری حفاظت شده می‌باشد. ساخت این جزیره در سال ۲۰۰۱ آغاز شده و در سال ۲۰۰۸ به پایان رسید. مساحت این جزیره ۵ در ۵ کیلومتر است و دارای ۸۶۰ ویلای ساحلی است."

این ها رویاپردازی های امیر امارات بود که هیچ گاه به واقعیت تبدیل نشد. مشکلات زیست محیطی ناشی از ایجاد چنین جزایری به گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری آسیب رساند و همچنین باعث ایجاد آلودگی در این منطقه شد. از جمله این آسیب ها می توان به:

- تخلیه انواع پساب های صنعتی به درون خلیج فارس
-  تهدید امنیت زیستی پرندگان مهاجر و جانداران جزایر غیر مسکونی
- تغییر مسیر جریان‌های طبیعی آب که در توان خودپالایی طبیعی خلیج فارس اختلال جدی ایجاد می‌کند

-نابودی پوشش زنده مرجانی به عنوان یکی از پتانسیل‌های مهم تجمع زیستی خلیج فارس اشاره کرد.علاوه بر این،پروژه معروف نخل دوبی،در محاسبه و اجرا نیز دچار مشکل شد. در حال حاضر این جزیره، از یك طرف دچار رسوب شده و از طرف دیگر، در حال از بین رفتن است. مرتب هم لایروبی می‌شود كه تغییر شكل ندهد. چرا که گردش آزاد آب برای آن تعریف نشده است تا از تغییر و تخریب پروژه در درازمدت ممانعت به عمل آید. از طرفی، مسیر موج و مسیر آب، فرم نرم دارد. به عبارت دیگر، در طراحی و ساخت سازه در داخل دریا به شیوه‌ای عمل شد كه با آب تعامل نداشته و با آن در مبارزه دائم می باشد.

حاکمان امارات آنچنان مجذوب منظرۀ هوایی سایت و ماکت این "نخل" پر نقش ونگار بوده اند که به رغم تمامی هشدارهای کارشناسانه درخصوص ناپایداری ژئوفیزیکی زیرسازی ها وعوارض منفی زیست محیطی ناشی ازتداخل موانع وآبگیرهای مصنوعی با جریان های طبیعی دریایی واکوسیستم موجود،حال پس از گذشت ده سال از شروع این "چالش بزرگ"،شاهد ته نشین شدن "پالم ها" دربستر دریا هستند که همچون حبه های قند درنوازش زبانه های امواج، حل ومحـو می شوند.
لازم به ذکر است که شرکت DHI، که مشاور بین المللی این پروژه بود، هیچ گاه بر این پیش بینی ها و تذکرات مکرر،صحه نگذاشت و تمامی نظرات کارشناسی را نادیده گرفت.

  یک رویای شیرین

  که به حقیقتی تلخ تبدیل شد

  تصویری از کاتالوگ پروژه کنارگذر ساحلی رامسر. همانطور که ملاحظه می کنید،تصویر جزیره نخل دوبی، در کنار تصویر پروژه مزبور به کار رفته است.

 نام شرکت DHI در میان مشاوران "سازمان بنادر و دریانوردی ایران"

* نادیده گرفتن  " پدیدۀ ترازآب دریای خزر"! در مطالعات مشاوران داخلی و خارجی

به نظرمی رسید که بینش گردانندگان "نخیل" بجای آنکه الهام بخش جهانیان باشد، رفته رفته به مایۀ عبرت آنان بدل می شود و"پالـم" ها را می بایست (برخلاف ادعای اولیۀ شیوخ امارات) به لیست "فجایع هفت گانه" جهان افزود ونه به لیست "عجایب هفت گانه".اما متاسفانه،مشاورین داخلی این پروژه ملی و مسئولین امر،هیچگاه از منظر عبرت به این رویداد،نگاه نکردند و پروژۀ کنارگذر ساحلی رامسر که به رغم تکذیب و انکار مدیران مشاور، تقلیدی آشکار از مجموعه پروژه های "نخل" (Palm) امارات است، درمقیاسی از نظر فیزیکی به مراتب کوچک تر و از نقطه نظرشرایط ژئوفیزیکی وبه خصوص ناپایداری ساختاری ساحل در برابرعملکرد فرساینده به مراتب آسیب پذیرتراز "جزایر مصنوعی امارات"، چیزی نیست جز تکرار یک ماجراجویی محکوم به شکست.
مشاورطرح خود نیزمعترف است که درحوزۀ ساخت وساز های ساحلی، چه درسواحل دریای خزر و چه در کرانه های خلیج فارس، به دلیل شیب تند سواحل وشدت امواج وجریان های ساحلی ونیروهای هیدرودینامیکی، کشورما دروضعیتی به مراتب دشوارترازهمسایگان شمالی وجنوبی خود قرار دارد.

عملیات اجرایی پروژۀ کنارگذر ساحلی رامسر در شرایطی کلید می خورد که:پدیدۀ بسیار مهم و تعیین کنندۀ پیشروی آب دریای خزر هنوز از مسائل لاینحل اقلیمی منطقه است. پیش بینی ها نشان می دهد كه احتمال پیشروی مجدد دریای خزر در آینده نزدیك وجود دارد. اختلال در چرخه آب، غرقابی تاسیسات دریایی و نفوذ آب شور به آبهای شیرین از جمله عواقب پیشروی آب دریای خزر است که تحت عنوان "پدیدۀ ترازآب دریای خزر" موضوع پژوهش محققان دانشگاه برونل انگلستان بوده است .

رئیس "پژوهشکده علوم دریایی موسسه ملی اقیانوس شناسی" معتقد است که در کلیه محیط هایی که شرایطی مشابه دریای خزر دارند پیش بینی ها تنها برای چند ماه است. پژوهشگران "مؤسسۀ هواشناسی ماکس پلانک" هامبورگ نیز از احتمال افزایش مجدد سطح آب این دریا در قرن بیست ویکم میلادی سخن می گویند.
مدیر "مرکزملی مطالعات دریای خزر" معتقد است که نوسانات سطح آب دریای خزریك پدیده دوره‌ای است و احتمال پیش‌ روی مجدد دریا و بازپس‌گیری اراضی ساحلی طی سال‌ های آتی دور از ذهن نیست و بسیار نزدیك است.

مجموعۀ این نیروها، از جریان عادی امواج گرفته تا جزر و مد و طوفان و پیشروی آب دریا، به خصوص لبه های بیرونی این "نقاشی روی آب" را به شدت در معرض فرسایش قرار خواهد داد. سرعت و نحوۀ و قوع این فرآیند و نتیجتاً میزان ثبات و مدت دوام فرم سایت پلان به طور دقیق قابل پیش بینی نیست.

*نادیده گرفتن مبادی ورودی و خروجی شهر رامسر، در استقبال از 200 هزار گردشگر سالیانه داخلی و خارجی

اگر تمامی بدیهیات ذکر شده در این گزارش را نیز نادیده بگیریم،باز هم به چالشی دیگر برمی خوریم.
مجریان این طرح پیش بینی کرده اند که سالیانه 200 هزار گردشگر داخلی و خارجی از مجموعه کنارگذر ساحلی رامسر بازدید خواهند کرد.  قطعا تمامی این مسافران با هواپیما نخواهند آمد. رفت‌وآمدهای زیادی از جاده‌های متداولی مثل چالوس و رشت و در آینده از آزادراه تهران-شمال انجام می گردد. اگر یکی از پایه‌های فلسفی این پروژه، ایجاد فضای جاده‌ای برای تردد است، آیا این سوال غیر منطقی است که ترافیک رامسر با عبور از دریا مشکلش حل شود، آیا آنهایی که از رامسر عبور کرده‌اند پشت ترافیک نفس‌گیر شهسوار و عباس‌آباد و متل قو و نمک آبرود از این طرف؛ و چابکسر و کلاچای و لنگرود و لاهیجان و... از آن طرف گیر نخواهند کرد؟
چطور می‌شود برای ساخت 10کیلومتر جاده دریایی، مداخله‌ای به اندازه 160هکتار در دریای شمال را توجیه کرد، مگر آنکه ساماندهی ترافیک درون شهری رامسر چنین توجیه اقتصادی و اجتماعی‌ای داشته باشد!!

برای توسعه کیفی گردشگری در شمال ایران و به‌ویژه رامسر که ظرفیت ویژه‌ای دارد، آنقدر ظرفیت‌های طبیعی و تاریخی و فرهنگی در دست هست که نیازی به برنامه‌ریزی یک پروژه با این حجم عظیم نباشد.

حال چند سوال:
- آیا در الگوبرداری از تجربه‌های جهانی باید مرعوب تجربه‌هایی بدون هویت تاریخی و فرهنگی شد؟
- آیا صرف 1300 میلیاردتومان از اموال بیت المال،برای کپی برداری از یک "روش مردود شده ی جهانی"، از نظر شرعی و عقلی جایز است؟
- این پروژه با شعار "تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی" اجرا شده است.آیا به واقع،چنین است؟
- چرا این پروژه به یک مشاور خارجی معلوم الحال واگذار شده است؟
- مشاور داخلی این پروژه، تاکنون چند پروژه در این مقیاس اجرا کرده است؟

 

 و نکته آخر اینکه خاطرتان هست که هتل 7 ستاره "سماموس" در "رامسر" به چه سرنوشتی دچار شد؟ آسمان‌خراشی که قرار بود در 60 طبقه، 240 متر ارتفاع و 200 هزار متر زیربنا ساخته شود. 12 ‌سالن همايش، آكواريوم طبقات آبزيان درياي خزر، دهكده سلامت و باندهاي هلي‌كوپتر.محلی برای استفاده شخصيت‌هاي بين‌المللي و اقامت هم‌زمان سران تمامي كشور‌هاي جهان!

به راستی چرا کلنگ تمامی پروژه های این چنینی در "رامسر"  به زمین می خورد؟